محترم اوغلي‌يام آديم نباتي 

ذاتيميز هاشيمي نسليميز عرب

ترجمه فارسي: فرزند شخص محترمي هستم؛ نامم نباتي است، ذاتمان هاشمي و نسلمان عرب است.

مادرش از زنان بسيار محترم و معزز آن محال مي‌باشد. نباتي دوران جواني خود را به حشم‌داري گذرانده و از طفوليت با دشت و كوه و زيبايي‌هاي طبيعت دل‌گشاي آرازباران(ارسباران) انس گرفته بود. در تذكره‌ها و نسخه‌هاي چاپي از تحصيلات علمي و ادبي او چيزي ننوشته‌اند ولي بايد اذعان نمود كه نباتي اولين شاعر آذربايجان بوده كه به تمام مكاتيب فلسفي و عرفاني و ادبيات كلاسيك و السنه‌ي عرب آشنايي كامل و مطالعه‌ي وافري داشته و اين الفت در اشعار زيبا و جاودانه‌ي او كاملاً ملموس مي‌گردد و از اينجا مي‌توان گفت كه وي در عصر خود به طور يقين از علما و اساتيد و عرفاي عصر خود تلمذ نموده و حتي برخي از آيات قرآن را به نحو احسن به قالب شعر منتقل نموده؛ حسن آفرينش و قدرت كبريايي را ستوده؛ علاوه بر آن مطالعات بسياري در دواوين مولاي روم و شمس تبريزي و مخصوصاً حافظ شيرازي داشته و در اغلب اشعار خود به استقبال آنها شتافته و ارادت خود را به صورت آشكار به حافظ بيان كرده است.

نباتي همانند محمد فضولي و سيد عظيم شيرواني و ملا پناه واقف داراي اشعار بسيار لطيف و زيبا و پرجاذبه است كه اين اشعار در مضامين عرفاني فوق‌العاده مورد توجه ادب دوستان قرار گرفته و معروفيت و محبوبيت او را به قله‌هاي رفيع رسانيده است. افزون بر همه علاقه‌ي وافر نباتي به حضرات معصومين خصوصاً مولا علي عليه السلام و ذكر مدح و منقبت آنها مبين و مؤيد ذوق لطيف و اوج ديانت شاعر است.

نباتي در آخر عمر حشم‌داري و زراعت را ترك كرده و گوشه‌نشيني و عزلت و انزوا را انتخاب نموده و مدت‌هاي زيادي در مجاور آرامگاه عارف نامي شيخ شهاب الدين معتكف بوده و در اين رهگذر مريدان و شاگردان بسيار زيادي داشته و اين مريدان از تعليمات و راهبري و طريقت وي با دل و جان بهره جسته‌اند.

نباتي با لحن بسيار زيبا و دلنشين قرآن را با حفظ قرائت مي‌نموده است. نباتي در سال 1268 هجري قمري يا 1230 هجري شمسي فوت نمودند. مي‌گويند او تاريخ وفات خود را پيش‌بيني كرده و به مريدان خود نيز اين اتفاق را اظهار نظر نموده بود. ديوان اشعار تركي نباتي با وجود اينكه چندين بار از روي نسخه‌ي خطي و سنگي به وسيله‌ي بنياد كتابخانه فردوسي طبع شده ولي خالي از اشتباه و نقصان نبوده و همان نقصان در نسخه‌هاي خطي نيز وجود داشته‌اند؛ لذا روان‌شاد جناب آقاي دكتر محمد تقي زهتابي به‌طور اجمالي و گذرا برخي از اشتباهات و نقصان‌ها را اصلاح و تدوين، و تصحيح كامل را موكول به آينده نمودند كه متاسفانه اجل مهلت نداده دار فاني را وداع گفتند.

نمونه از آثار نباتي:

اولدي كؤنلوم يئنه بير زولف چليپا دليسي

دوشدي زنجيره نه خوش يئرده بو سودا دليسي

عور و عريان باش آچيق اوز چؤووروب صحرايه

قويدي مجنوني ياري يولدا بو صحـرا دليسي

عاشق سـوخته‌دير بولبول شيدا كي دگيل

كي اولوبدور ديه‌سن بير گول حمرا دليسي

رب ارني دئيلن ذيكري دؤنوب موسايه

دشت ايمن‌ده اولوب نور تجلي دليسي

چوخلاري مست قيليب ساقي ميخانه عشق

گؤرمدي كيمسه منيم تك بئله رسوا دليسي

دئمه فرهادايله مجنون دلي‌دير بير بري باخ

بيري شيرين دلي‌سيدر بيري ليلي دليسي

كنج وحدتده تباه اولدي عزيز عؤمروم حئييف

اولمادي يار منه بير بت زيبا دلي‌سي

خوشليب‌دير گؤره‌سن هانسي مزارستاني

ديون اول زاهده اي بير كوكه حلوا دلي‌سي

گول اياغينده سحر وقتي ييخيلميشديم مست

بيري سسلندي كي اي بو گول رعنا دليسي

بير آييل گؤركي نباتي نئجه اوراد ائله‌ر

ه ياتيبسان بئله اي بير گؤز شهلا دليسي